sun yat-sen ne demek?

Sun Yat-sen (孫逸仙, hao: 中山/中山, Chung-shan/Zhongshan; 12 Kasım 1866 - 12 Mart 1925), geçici ilk başkan olarak görev yapan Çinli bir devlet adamı, doktor ve siyaset filozofuydu.¹ Çin Cumhuriyeti ve Kuomintang'ın (Çin Milliyetçi Partisi) ilk lideridir. Çin Cumhuriyeti'nde "Ulusun Babası" ve Xinhai Devrimi sırasında Çing hanedanının devrilmesindeki önemli rolü nedeniyle Çin Halk Cumhuriyeti'nde "Devrimin Öncüsü" olarak anılır. Sun, hem Çin'de hem de Tayvan'da geniş saygı görmesiyle 20. yüzyıl Çinli liderleri arasında benzersizdir.

Sun, modern Çin'in en büyük liderlerinden biri olarak kabul edilir, ancak siyasi hayatı sürekli bir mücadele ve sık sık sürgündeydi. Devrimin 1911'deki başarısından sonra, yeni kurulan Çin Cumhuriyeti'nin Başkanlığından hızla istifa etti ve bakanlığı Yuan Shikai'a bıraktı. Kısa süre sonra kendi güvenliği için Japonya'ya sürgüne gittikten sonra Güney'de devrimci bir hükûmet kurmak için Çin'e geri döndü. 1923'te Komintern'in temsilcilerini Kuomintang'ı yeniden yapılandırmaları için Kanton'a davet etti ve aynı zamanda Çin Komünist Partisi ile kırılgan bir ittifak kurdu. Partisinin ülkeyi Kuzey Seferi'nde halefi Çan Kay-şek altında birleştirdiğini görecek kadar yaşamadı. 12 Mart 1925'te Pekin'de safra kesesi kanserinden öldü.²

Sun'ın ölümünden sonra geride bıraktığı başlıca mirası, Üç Halk İlkesi olarak bilinen politik felsefesidir: (1) Mínzú (, Mínzú Zhǔyì) veya milliyetçilik (yabancı egemenliğinden bağımsız),³ (2) Mínquán (, Mínquán Zhǔyì) veya "halkın hakları" (bazen "demokrasi" olarak çevrilmiştir) ve (3) Mínshēng (, Mínshēng Zhǔyì) veya insanların geçim kaynağı (bazen "cemaatçilik" veya "refah" olarak çevrilir).⁴

Erken Hayatı

Doğum ve İlk Yıllar

Sun Deming, 12 Kasım 1866'da Sun Dacheng ve Madame Yang'ın oğlu olarak Guangdong, Xiangshan ilçesi (şimdiki Zhongshan Şehri), Cuiheng köyünde dünyaya geldi.⁵ Hakka⁶⁷ ve Kanton kökenli Sun'un babasının çok az arazisi vardı ve Macau'da terzi, kalfalık ve hamal olarak çalışmaktaydı.⁸ İlköğretimi bitirdikten sonra, ağabeyi Sun Mei tarafından desteklenen mütevazı bir servet ile rahat bir yaşam sürdüğü Hawaii Krallığı'ndaki Honolulu'ya taşındı.⁹¹⁰¹¹¹² Hawaii'de orta öğretim gördü.¹³

Eğitimi

Sun, 10 yaşında okula gitmeye başladı ve okulda çocukluk arkadaşı Lu Haodong ile tanıştı. Sun, 1878'de 13 yaşına geldiğinde, birkaç yıl Çin'de eğitim gördükten sonra, abisi Sun Mei (孫眉) ile Honolulu'da yaşamaya başladı. Sun Mei, Sun Yat-sen'in eğitimini finanse etti ve daha sonra Mançular'ın devrilmesine büyük katkıda bulunacaktı.

Honolulu'da kaldığı süre boyunca Sun Yat-sen, ʻIolani Okulu'na gitti ve burada İngilizce, İngiliz tarihi, matematik, bilim ve Hristiyanlık okudu. Başlangıçta İngilizce konuşamasa da, Sun Yat-sen dili çabucak öğrendi ve 1882'de mezun olmadan önce Kral David Kalākaua'dan akademik başarı ödülü aldı.¹⁴ [19] Daha sonra bir dönem Oahu Koleji'nde (şimdi Punahou Okulu olarak bilinir) eğitimine devam etti.¹⁵ 1883'te kardeşi Sun Yat-sen'in Hristiyanlığı benimsemeye başlamasından endişelenmeye başlayınca Çin'e eve gönderildi.

Sun, 1883'te 17 yaşında Çin'e döndüğünde, çocukluk arkadaşı Lu Haodong ile Cuiheng Köyü'ndeki bir tapınak olan Beijidian'da (北極殿) tekrar buluştu. Tapınakta pek çok köylünün Beiji (kelimenin tam anlamıyla Kuzey Kutbu) İmparatoru-Tanrı'ya ibadet ettiğini gördüler ve köylülerin eski şifa yöntemlerinden medet ummalarından hoşnutsuz oldular. İbadet edilen heykeli kırdıktan sonra köylülerin gazabından kaçmak için Hong Kong'a kaçtılar.¹⁶¹⁷ 1883'te Hong Kong'dayken Diocesan Boys School'da eğitim gördükten sonra 1884'ten 1886'ya kadar The Government Central School'da eğitimine devam etti.¹⁸

1886'da Sun, Guangzhou Boji Hastanesinde Hristiyan misyoner John G. Kerr'in gözetiminde tıp eğitimi aldı. "Londra'da Kaçırıldı" adlı kitabına göre, 1887'de Sun, Hong Kong Çin Tıp Koleji'nin açılacağını duyduğu zaman hemen okulda okumaya karar verdi.¹⁹ Nihayetinde, 1892'de oradan tıp doktoru olarak Hristiyan uygulama lisansını aldı. 12 öğrencilik sınıfından Sun, mezun olan iki kişiden biriydi.

Ayrıca bakınız

Görseller

Dosya:Sun_Yat_Sen_1900.png|Sun Yat-sen, 1900 Dosya:Sun_Yat_Sen_in_Paris_1905.png| Paris, 1905 Dosya:Sun_Yat-sen_1924_Guangzhou.jpg|Guangzhou, 1924 Dosya:SYS Memorial Hall view from Taipei 101 20070801.jpg|Sun Yat-sen Anıt Mezarı